چه در فکر خرید رایانهای باشید و چه بخواهید رایانهای را سرهم کنید، با انبوهی از سرواژهها و اختصارات روبهرو میشوید. فهمیدن رمز و راز این واژهها آسان نیست.
هفته گذشته نگاهی به برخی از اجزای رایانههای نوین داشتیم. در ادامه این بحث به بررسی سایر اجزا میپردازیم تا خوانندگان به هنگام خرید، اطلاعاتی هر چند مختصر داشته باشند.
مدار مادر
اگر خودتان بهدنبال جمع کردن رایانهای هستید، مدار مادر (motherboard) یکی از مهمترین قطعاتی است که باید انتخاب کنید. مدار مادر همان مدار چاپی است که تمامی قطعات دیگر رایانه را به هم وصل میکند و دارای اتصالدهندهها و درگاههای زیادی هم هست؛ مانند یواسبی و درگاههای ورودی /خروجی(I/O) که در هر رایانهای وجود دارد.
قبل از اختراع ریزپردازنده، حتی فکر قرار دادن مدارات رایانه روی یک مدار چاپی خندهدار بود؛ چون موضوع قطعات مختلف و بزرگی در میان بود. ولی با اختراع ریزپردازنده چنین فکری دیگر مضحک نبود و تمام قطعات را میشد با یک مدار چاپی به هم متصل کرد. مدار مادر مستقیما اثر عمدهای بر کارایی و عملکرد ندارد و در واقع پیوندهای لازم برای کار کردن سایر قطعات را فراهم میکند، ولی از سوي ديگر اثرگذاری مستقیمي بر كاركرد آن دارد؛ زیرا مدار مادر است که مشخص میکند کدام قطعات را میتوان در رایانه گنجاند. مدار مادر را در اندازههای مختلف و هماهنگ با بدنه رایانه میسازند. اکثر اين مدارها بر اساس اندازهبندی استاندارد ATXساخته ميشوند كه کوچکترینشان مینیآیتی ایکس به ابعاد 170 در 170 میلیمتر و بزرگترینشان ورکاستیشن ایتیایکس در ابعاد 356 در 425 میلیمتر است. بین این 2 حد نیز اندازههای مختلفی وجود دارد.
مدار مادر هر چه بزرگتر باشد درگاههای بیشتری خواهد داشت. اگر بخواهیم رایانه قدرتمندی بسازیم به درگاههای بیشتری نیاز داریم تا بتوانیم کارتهای متعدد ویدیویی، حافظه چندترابایتی و حافظههای پرشمار RAM را وصل کنیم. البته اکثر مدارهای مادر تعداد درگاههای درونی استانداردي دارند و دارای مقره سیپییو، شکافهای RAM و درگاههای متصلکننده کابلها به افزارههای ذخیرهساز هستند. بهجز کوچکترین مدارهای مادر، بقیه آنها دارای شکافهای موسوم به PCIe هستند که چند نوع دارند و وصل کردن افزارههای جانبی مختلف را میسر میکنند.
مدار مادر درگاههای بیرونی هم فراهم میکند. یواسبی، ورودی/خروجی صوتی و ویدیویی، اترنت و انواع اتصالات دیگر جزو موارد استاندارد هستند.
بازیگران اصلی
سازندگان اصلی مدار مادر، شرکتهای ایسوس و گیگابایتتکنولوژی هستند که انواع مدارهای مادر را با انواع ترکیبات درگاهی برای سیپییوهای اینتل و ایامدی میسازند. همچنين برای رایانههای شخصی مختص بازیهای رایانهای هم مدار مادر میسازند.
HDD/SSD
سختدیسک عادی (HDD) و سختدیسک حالت جامد (SSD) وجه دیگری از سامانه حافظه ذخیرهساز هستند و برای ذخیره کردن مقادیر زیاد دادههای دیجیتالی بهکار میروند.
در سختدیسک عادی برای ذخیرهسازی دادههای دودویی از دیسک مغناطیسی گردانی استفاده میشود. بازویی روی این دیسک به حرکت در میآید و حالت قطبی میدان مغناطیسی را میخواند. تغییرات متناظر با یک دودویی و عدم تغییر متناظر با صفر دودویی است.
اساسدی چند مزیت کوچک دیگر هم دارد. برق کمتری مصرف میکند، چون قطعات متحرک ندارد و بدون سروصدا و ارتعاش کار میکند. دادههایشان هم با آهنرباهای بزرگ هم پاک نمیشود؛ به همین دلیل برای گوشیها و سایر افزارههای همراه خیلی مناسباند. با کاهش هزینهها و افزایش ظرفیتهای اساسدی، سازندگان بیشتری این فناوری را در افزارههایشان بهکار گرفتهاند که به نوآوری و کاهش قیمت دامن زده است. البته اساسدی هنوز نتوانسته جای سختدیسک عادی را بگیرد که افزاره اصلی ذخیرهسازی در اکثر رایانهها است، اما در اکثر رایانههای کیفی گرانقیمت افزاره اصلی ذخیرهسازی است. هنوز هم قیمت اساسدی پرظرفیت چند برابر سختدیسک هماندازهاش هست. اکنون حالت تلفیقی هم رواج پیدا کرده است؛ یعنی برای سامانه عامل اساسدی کوچکی نصب میکنند و سختدیسک بزرگی را به ذخیرهسازی فایلها اختصاص میدهند.
حتی درون سختدیسک اساسدی کوچک هم تعبیه میکنند تا پردسترسترین فایلهای سختدیسک به اساسدی انتقال یابد و سریعتر قابل خواندن باشند. در ذخیرهسازی مهمترین عامل ظرفیت است که با گیگابایت بیان میشود و اگر زیاد باشد کار به ترابایت کشیده میشود. روشن است هرچه ظرفیت بیشتر باشد ذخیرهسازی بیشتری میتوان انجام داد.
در سختدیسک عادی سرعت چرخش هم مهم است که در اکثر موارد 5400 یا 7200 دور در دقیقه است. سرعت چرخش هر چه بیشتر باشد دادهها را سریعتر میتوان خواند. این شاخص در سختدیسکهای ممتاز به 15000 هم میرسد.
بازیگران اصلی
اکثر سختدیسکهای عادی را سه شرکت سیگیت، وسترن دیجیتال و توشیبا میسازند. حتی نامهای تجاری معروفی مثل سامسونگ هم بخش تولید سختدیسک خود را به یکی از این شرکتها واگذار کردهاند. سازندگان بزرگ اساسدی هم همین شرکتها هستند و فقط ساندیسک، کاشیال و کراسایر به آنها اضافه میشوند.
واحد پردازش گرافیک (جیپییو)
جیپییو ریزپردازندهای مخصوص است که نوع ممتاز آن میتواند هزاران هسته داشته باشد. جیپییو دارای 2 نوع اصلی است: واحد گرافیک مجتمع و کارتهای ویدیو PCIe. واحد گرافیک مجتمع مثل خط گرافیک اچدی اینتل درون سیپییو جاسازی میشود. کارتهای ویدیو هم دارای جیپییو خیلی بزرگتر، RAM و سامانه سرمایش اختصاصی هستند و روی کارت PCIe نصب میشوند. سامانههای آرکید در دهه 1970 از اسلاف اولیه جیپییو استفاده میکردند. قبل از رواج GUI در رایانهها کار نظارت بر نمایشگر به عهده سیپییو بود؛ زیرا صفحهنمایشهای ساده آن زمان به ریزپردازنده مجزا نیاز نداشتند. با تکاملیافتن و پیچیدهترشدن واسطهای رایانه در دهه 1980، استفاده از پردازندههای خاص کارهای گرافیکی کارسازتر شد. جیپییو بهخصوص برای کارهای شامل پردازش اشیای سهبعدی اهمیت داشت. نخستین کارت ویدیوی دارای افزایه سهبعدی در دهه 1990 به میدان آمد و پیشقراول واحدهای نوین پردازش گرافیک بود که انقلابی در امکانات رایانهها به پا کرد و صنعت بازی رایانهای نوین و جلوههای دیجیتالی را پدید آورد.
در دهه گذشته، سازندگان جیپییو، پدیدآوران نرمافزار را تحت فشار قرار دادهاند تا افزارههایشان را پردازندههای عاممنظورتری در نظر بگیرند. معماری موازی جیپییو به آن امکان میدهد تا در کارهای خاصی خیلی از سیپییو کارآمدتر باشد. به کمک آنها میتوان به پرزحمتترین کارها در هر برنامهای شتاب داد و بقیه کارها را به سیپییو سپرد تا کل سامانه سریعتر عمل کند. میزان و نوع RAM گرافیک(GRAM) و درگاهPCIe متصل به آن معروفترین مشخصات جیپییو هستند. RAM همان قدر برای جیپییو اهمیت دارد که برای سیپییو اهمیت داشت. واحد گرافیک یکپارچه از RAM سامانه استفاده میکند، ولی جیپییو اختصاصی خودش دارای RAM است. GRAM نیز نسلهای مختلفی دارد. نسل جاری GDDR5 است، ولی کارتهای ویدیوی GDDR4 هنوز از دور خارج نشده است.
درگاههای PCIeهم وضعیت مشابهی دارند. نسل کنونیشان PCIe 3.0 است که سرعت آن 2 برابر نسل قبلی یعنی PCIe 2.1 است.
بازیگران اصلی
شرکت انویدیا و شرکت ایامدی سازندگان اصلی جیپییو هستند، اما در ساخت واحد گرافیکی مجتمع اینتل پیشتاز است. شرکت انویدیا و شرکت ایامدی تراشههای گرافیک خود را به سایر سازندگان مثل ایسوس یا گیگابایت میفروشند که آن را روی کارت گرافیکی نصب میکنند و به مصرفکنندگان میفروشند.
پت شاپ - حیوانات خانگی - سازه فضاکار - سازه فضایی - ویدئو پروژکتور - کیت هوشمند
هفته گذشته نگاهی به برخی از اجزای رایانههای نوین داشتیم. در ادامه این بحث به بررسی سایر اجزا میپردازیم تا خوانندگان به هنگام خرید، اطلاعاتی هر چند مختصر داشته باشند.
مدار مادر
اگر خودتان بهدنبال جمع کردن رایانهای هستید، مدار مادر (motherboard) یکی از مهمترین قطعاتی است که باید انتخاب کنید. مدار مادر همان مدار چاپی است که تمامی قطعات دیگر رایانه را به هم وصل میکند و دارای اتصالدهندهها و درگاههای زیادی هم هست؛ مانند یواسبی و درگاههای ورودی /خروجی(I/O) که در هر رایانهای وجود دارد.
قبل از اختراع ریزپردازنده، حتی فکر قرار دادن مدارات رایانه روی یک مدار چاپی خندهدار بود؛ چون موضوع قطعات مختلف و بزرگی در میان بود. ولی با اختراع ریزپردازنده چنین فکری دیگر مضحک نبود و تمام قطعات را میشد با یک مدار چاپی به هم متصل کرد. مدار مادر مستقیما اثر عمدهای بر کارایی و عملکرد ندارد و در واقع پیوندهای لازم برای کار کردن سایر قطعات را فراهم میکند، ولی از سوي ديگر اثرگذاری مستقیمي بر كاركرد آن دارد؛ زیرا مدار مادر است که مشخص میکند کدام قطعات را میتوان در رایانه گنجاند. مدار مادر را در اندازههای مختلف و هماهنگ با بدنه رایانه میسازند. اکثر اين مدارها بر اساس اندازهبندی استاندارد ATXساخته ميشوند كه کوچکترینشان مینیآیتی ایکس به ابعاد 170 در 170 میلیمتر و بزرگترینشان ورکاستیشن ایتیایکس در ابعاد 356 در 425 میلیمتر است. بین این 2 حد نیز اندازههای مختلفی وجود دارد.
مدار مادر هر چه بزرگتر باشد درگاههای بیشتری خواهد داشت. اگر بخواهیم رایانه قدرتمندی بسازیم به درگاههای بیشتری نیاز داریم تا بتوانیم کارتهای متعدد ویدیویی، حافظه چندترابایتی و حافظههای پرشمار RAM را وصل کنیم. البته اکثر مدارهای مادر تعداد درگاههای درونی استانداردي دارند و دارای مقره سیپییو، شکافهای RAM و درگاههای متصلکننده کابلها به افزارههای ذخیرهساز هستند. بهجز کوچکترین مدارهای مادر، بقیه آنها دارای شکافهای موسوم به PCIe هستند که چند نوع دارند و وصل کردن افزارههای جانبی مختلف را میسر میکنند.
مدار مادر درگاههای بیرونی هم فراهم میکند. یواسبی، ورودی/خروجی صوتی و ویدیویی، اترنت و انواع اتصالات دیگر جزو موارد استاندارد هستند.
بازیگران اصلی
سازندگان اصلی مدار مادر، شرکتهای ایسوس و گیگابایتتکنولوژی هستند که انواع مدارهای مادر را با انواع ترکیبات درگاهی برای سیپییوهای اینتل و ایامدی میسازند. همچنين برای رایانههای شخصی مختص بازیهای رایانهای هم مدار مادر میسازند.
HDD/SSD
سختدیسک عادی (HDD) و سختدیسک حالت جامد (SSD) وجه دیگری از سامانه حافظه ذخیرهساز هستند و برای ذخیره کردن مقادیر زیاد دادههای دیجیتالی بهکار میروند.
در سختدیسک عادی برای ذخیرهسازی دادههای دودویی از دیسک مغناطیسی گردانی استفاده میشود. بازویی روی این دیسک به حرکت در میآید و حالت قطبی میدان مغناطیسی را میخواند. تغییرات متناظر با یک دودویی و عدم تغییر متناظر با صفر دودویی است.
اساسدی چند مزیت کوچک دیگر هم دارد. برق کمتری مصرف میکند، چون قطعات متحرک ندارد و بدون سروصدا و ارتعاش کار میکند. دادههایشان هم با آهنرباهای بزرگ هم پاک نمیشود؛ به همین دلیل برای گوشیها و سایر افزارههای همراه خیلی مناسباند. با کاهش هزینهها و افزایش ظرفیتهای اساسدی، سازندگان بیشتری این فناوری را در افزارههایشان بهکار گرفتهاند که به نوآوری و کاهش قیمت دامن زده است. البته اساسدی هنوز نتوانسته جای سختدیسک عادی را بگیرد که افزاره اصلی ذخیرهسازی در اکثر رایانهها است، اما در اکثر رایانههای کیفی گرانقیمت افزاره اصلی ذخیرهسازی است. هنوز هم قیمت اساسدی پرظرفیت چند برابر سختدیسک هماندازهاش هست. اکنون حالت تلفیقی هم رواج پیدا کرده است؛ یعنی برای سامانه عامل اساسدی کوچکی نصب میکنند و سختدیسک بزرگی را به ذخیرهسازی فایلها اختصاص میدهند.
حتی درون سختدیسک اساسدی کوچک هم تعبیه میکنند تا پردسترسترین فایلهای سختدیسک به اساسدی انتقال یابد و سریعتر قابل خواندن باشند. در ذخیرهسازی مهمترین عامل ظرفیت است که با گیگابایت بیان میشود و اگر زیاد باشد کار به ترابایت کشیده میشود. روشن است هرچه ظرفیت بیشتر باشد ذخیرهسازی بیشتری میتوان انجام داد.
در سختدیسک عادی سرعت چرخش هم مهم است که در اکثر موارد 5400 یا 7200 دور در دقیقه است. سرعت چرخش هر چه بیشتر باشد دادهها را سریعتر میتوان خواند. این شاخص در سختدیسکهای ممتاز به 15000 هم میرسد.
بازیگران اصلی
اکثر سختدیسکهای عادی را سه شرکت سیگیت، وسترن دیجیتال و توشیبا میسازند. حتی نامهای تجاری معروفی مثل سامسونگ هم بخش تولید سختدیسک خود را به یکی از این شرکتها واگذار کردهاند. سازندگان بزرگ اساسدی هم همین شرکتها هستند و فقط ساندیسک، کاشیال و کراسایر به آنها اضافه میشوند.
واحد پردازش گرافیک (جیپییو)
جیپییو ریزپردازندهای مخصوص است که نوع ممتاز آن میتواند هزاران هسته داشته باشد. جیپییو دارای 2 نوع اصلی است: واحد گرافیک مجتمع و کارتهای ویدیو PCIe. واحد گرافیک مجتمع مثل خط گرافیک اچدی اینتل درون سیپییو جاسازی میشود. کارتهای ویدیو هم دارای جیپییو خیلی بزرگتر، RAM و سامانه سرمایش اختصاصی هستند و روی کارت PCIe نصب میشوند. سامانههای آرکید در دهه 1970 از اسلاف اولیه جیپییو استفاده میکردند. قبل از رواج GUI در رایانهها کار نظارت بر نمایشگر به عهده سیپییو بود؛ زیرا صفحهنمایشهای ساده آن زمان به ریزپردازنده مجزا نیاز نداشتند. با تکاملیافتن و پیچیدهترشدن واسطهای رایانه در دهه 1980، استفاده از پردازندههای خاص کارهای گرافیکی کارسازتر شد. جیپییو بهخصوص برای کارهای شامل پردازش اشیای سهبعدی اهمیت داشت. نخستین کارت ویدیوی دارای افزایه سهبعدی در دهه 1990 به میدان آمد و پیشقراول واحدهای نوین پردازش گرافیک بود که انقلابی در امکانات رایانهها به پا کرد و صنعت بازی رایانهای نوین و جلوههای دیجیتالی را پدید آورد.
در دهه گذشته، سازندگان جیپییو، پدیدآوران نرمافزار را تحت فشار قرار دادهاند تا افزارههایشان را پردازندههای عاممنظورتری در نظر بگیرند. معماری موازی جیپییو به آن امکان میدهد تا در کارهای خاصی خیلی از سیپییو کارآمدتر باشد. به کمک آنها میتوان به پرزحمتترین کارها در هر برنامهای شتاب داد و بقیه کارها را به سیپییو سپرد تا کل سامانه سریعتر عمل کند. میزان و نوع RAM گرافیک(GRAM) و درگاهPCIe متصل به آن معروفترین مشخصات جیپییو هستند. RAM همان قدر برای جیپییو اهمیت دارد که برای سیپییو اهمیت داشت. واحد گرافیک یکپارچه از RAM سامانه استفاده میکند، ولی جیپییو اختصاصی خودش دارای RAM است. GRAM نیز نسلهای مختلفی دارد. نسل جاری GDDR5 است، ولی کارتهای ویدیوی GDDR4 هنوز از دور خارج نشده است.
درگاههای PCIeهم وضعیت مشابهی دارند. نسل کنونیشان PCIe 3.0 است که سرعت آن 2 برابر نسل قبلی یعنی PCIe 2.1 است.
بازیگران اصلی
شرکت انویدیا و شرکت ایامدی سازندگان اصلی جیپییو هستند، اما در ساخت واحد گرافیکی مجتمع اینتل پیشتاز است. شرکت انویدیا و شرکت ایامدی تراشههای گرافیک خود را به سایر سازندگان مثل ایسوس یا گیگابایت میفروشند که آن را روی کارت گرافیکی نصب میکنند و به مصرفکنندگان میفروشند.
پت شاپ - حیوانات خانگی - سازه فضاکار - سازه فضایی - ویدئو پروژکتور - کیت هوشمند